Europese spin van het Jaar 2014 – de Herfsthangmatspin Linyphia triangularis (Clerck, 1757)

21/07/2014 | Europese Spin van het jaar

esy14_1
Foto 1: Onvolwassen mannetje (© Pierre Oger)

esy14_2
Foto 2: Volwassen mannetje in web (© André Hermans)

esy14_3
Foto 3: Bedauwd web (© André Hermans)

esy14_4
Foto 4: Webben in jonge den (© Maarten Jacobs)

esy14_5
Foto 5: Koppeltje in web (© Richard Louvigny)

esy14_6
Foto 6: Vrouwtje met prooi (© Ronny Petitjean)

De Herfsthangmatspin behoort tot de familie van de hangmatspinnen. Na de springspinfamilie is die, met 4.461 soorten, de grootste spinnenfamilie ter wereld. In Europa zijn 1.248 soorten bekend. In België is ze met 262 vertegenwoordigers de grootste.Hangmatspinnen weven een karakteristiek web, waaraan ze hun naam danken. Het bestaat uit een horizontaal mat-achtig gedeelte, dat via een dradenconstructie langs boven en onder is opgespannen.Hoe te herkennen?

De Herfsthangmatspin is redelijk duidelijk te herkennen aan de combinatie van driehoekige tekeningen op het achterlijf en de donkere ‘stemvork-vormige’ tekening op het kopborststuk (= het voorste gedeelte van het spinnenlichaam) (foto 1). Zij is ook groter dan de meeste andere Belgische hangmatspinnen (5-7mm, poten niet meegerekend). De volwassen mannetjes zijn duidelijk slanker en hebben opvallend grote monddelen (foto 2 & 5).

Niet bedreigd

De Herfsthangmatspin is niet erg kieskeurig wat haar leefgebied betreft en ze wordt dan ook gevonden in vochtige bossen, parken, tuinen en allerlei open gebieden zoals graslanden en bosranden. Op geschikte plaatsen kan ze in erg grote aantallen voorkomen. Het gaat dus niet om een bedreigde soort. In ons land is de soort zonder twijfel de meest aangetroffen hangmatspin. De talrijke hangmatwebben die we in de herfst vaak in de tuin aantreffen, zijn bijna altijd van deze soort (foto 4).

Haar verspreiding strekt zich uit van de gematigde tot subtropische zones. Ze wordt in alle Europese landen, behalve IJsland, gevonden, van laaglandvlaktes tot berggebieden.

Typische vangmethode

Het web van de Herfsthangmatspin wordt vaak in gras en de lagere kruidenlaag gesponnen. Zoals alle hangmatwebben, bestaat het uit een horizontale mat, met vaak hoog oplopende verticale draden daarboven (foto 3). Je vindt de spin bijna altijd ondersteboven hangend aan de horizontale mat. Wanneer een prooi tegen de verticale draden vliegt, valt ze vervolgens op het matgedeelte waaronder de spin hangt. Die volgt de trillingen die de prooi in het web veroorzaakt en kruipt tot onder de plek waar de prooi zich bevindt. Vervolgens bijt ze -door haar web- in de prooi en injecteert die met gif. Typische prooien zijn kleine insecten zoals muggen, vliegen en kevers (foto 6).

Tijdelijk samenwonend

Volwassen exemplaren van de Herfsthangmatspin worden gevonden van augustus tot oktober. De paring vindt meestal plaats in september. Rond die tijd deelt het mannetje zelfs het web met het vrouwtje, iets wat op andere momenten ondenkbaar is en in een tragedie zou eindigen (foto 5). Hun nakomelingen overwinteren in de eicocon.

De Herfsthangmatspin was voorbestemd om spin van het jaar te worden: ze is niet enkel de meest zichtbare vertegenwoordiger van de hangmatspinnen, ze vertoont daarnaast interessante biologische kenmerken: zo lokken de vrouwtjes de mannetjes voor de paring naar hun web via seksferomonen en vertonen de mannetjes opvallend ‘partner bewakend’ gedrag. Zelfs na de paring blijven ze nog en tijdje in het web van het vrouwtje om haar af te schermen van andere mannetjes. Op die manier probeert hij er natuurlijk voor te zorgen dat het zijn genen zijn die worden doorgegeven in haar jongen.

Ook komende herfst zal weer een goede tijd zijn om de spin van het jaar in actie te zien. Waarschijnlijk ontdek je haar via het typische web, waarna het makkelijk en zeker de moeite is om de spin van naderbij te observeren!

Tekst: Christoph Hörweg

Nederlandse vertaling: Koen Van Keer

Deelnemende landen (82 juryleden uit 26 landen):

Albanië, België, Bulgarije, Denemarken, Duitsland, Finland, Frankrijk, Groot-Brittannië, Hongarije, Ierland, Italië, Kroatië, Liechtenstein, Macedonië, Nederland, Noorwegen, Oostenrijk, Polen, Portugal, Servië, Slovakije, Slovenië, Spanje, Tsjechische Republiek, Zweden, Zwitserland.

Steunende verenigingen: