ARABEL

Belgische Arachnologische Vereniging

Europese spin van het Jaar 2015 – de Struikspin Anyphaena accentuata (Walckenaer, 1802)

21/07/2015 | Europese Spin van het jaar

esy15_1

Foto 1: Volwassen vrouwtje (© Gilbert Loos)

esy15_2

Foto 2: Struikspin in schuilplaats (© Kris Verplaetse)

esy15_4

Foto 3: Volwassen mannetje (© Pierre Oger)

esy15_3

Foto 4: Mannetje tijdens het trommelen op schuilplaats van vrouwtje (© Pierre Oger)

Anyphaena accentuata (Walckenaer, 1802) behoort tot de familie van de Buisspinnen (Anyphaenidae). Deze telt wereldwijd iets meer dan 500 soorten. Ons land heeft slechts één vertegenwoordiger. Buisspinnen lijken op Struikzakspinnen. Eén verschil ligt in de positie van de tracheale opening, die bij Buisspinnen in het midden van de onderzijde van het achterlijf ligt.

Waar en wanneer kan je de Struikspin vinden?
De Struikspin is algemeen in heel Europa. Ze vertoeft graag op de stam en in de kruin van loofbomen, maar ze voelt zich ook thuis in naaldbomen en -zoals de Nederlandse naam zegt- op struiken. Anyphaena accentuata is vooral een soort van laagvlakten. Ze wordt doorgaans onder 1000m hoogte aangetroffen, hoewel de grootste hoogte waarop ze gevonden werd (in Oostenrijk en Zwitserland) iets boven 1100 meter was. Overdag verbergen deze spinnen zich in een schuilplaats, gemaakt van samengesponnen bladeren of een enkel opgerold blad (foto 2). Ook de paring en de eiafleg hebben hier plaats. ’s Nachts jagen ze actief op kleine insecten. Deze spinnen weven dus geen web. In de winter kan je de Struikspin vaak vinden onder boomschors. De soort wordt af en toe ook binnenshuis aangetroffen. Soms kan je ze betrappen tijdens haar nachtelijke rooftochten. De mannetjes worden volwassen in de vroege zomer (mei tot juni). Volwassen exemplaren van beide seksen worden het vaakst gevonden van mei tot augustus.

‘Accentspin’
De lichaamslengte van vrouwtjes meet 5 tot 9 mm, terwijl de mannetjes wat kleiner zijn (4–7 mm). Het lichaam is lichtgeel tot bruin gekleurd en het kopborststuk heeft zwarte gekartelde banden aan de zijkanten. Het meest kenmerkend voor deze soort zijn de vier donkere vlekjes in het midden van het achterlijf. Zij zijn met wat goede wil te herkennen als tegenoverliggende ‘accenten’ (foto 1) en hieraan dankt de soort haar wetenschappelijke naam “accentuata”. De poten zijn geel-bruin geringd. De mannetjes hebben vaak meer uitgesproken tekeningen.

Mannelijke trommelaar
Mannelijke Struikspinnen (foto 3) vertonen een ongewoon paargedrag. Zij trommelen met de pedipalpen (’tasters’) en hun eerste potenpaar op de schuilplaats van het vrouwtje (foto 4) en trillen tegelijkertijd met hun achterlijf. Dit alles resulteert in een zacht zoemend geluid, waardoor ze in het Engels ‘buzzing spiders’ worden genoemd.

Niet bedreigd
In Midden-Europa is deze soort niet bedreigd en geniet ze geen wettelijke bescherming. Maatregelen die de Europese spin van het jaar 2015 wel zouden helpen, zijn de omvorming van monocultuur-naaldbossen, terug naar gemengde loofbossen en het laten liggen van dood hout.

Waarom werd de Struikspin verkozen als spin van het jaar?

Eerst en vooral kan hierdoor een spinnenfamilie aan het publiek worden voorgesteld die nog nooit genomineerd werd. Daarnaast is de spin makkelijk herkenbaar door een breed publiek, aan de hand van de vier karakteristieke zwarte vlekjes op het achterlijf. Dit maakt het makkelijker om een oproep tot waarnemingen te lanceren (zie verder). Ook kan deze soort het hele jaar door vrij makkelijk worden gevonden en dit in verschillende biotopen. Het gebeurt zelfs dat de spin met de kerstboom mee binnen wordt gebracht. Tot slot is het feit dat ze in staat is geluid te produceren, toch wel bijzonder voor een spin…

De ‘Europese Spin van het Jaar‘ wordt gekozen door 83 arachnologen uit 26 Europese landen. De stemming wordt gecoördineerd door het Naturhistorisches Museum Wien, samen met het Arachnologische Gesellschaft (AraGes) en de European Society of Arachnology (ESA).

Meld zelf waarnemingen van deze soort!Waarnemingen van deze soort worden het best gemeld via Waarnemingen.be. Dit helpt ons een beter zicht te krijgen op waar en in welke biotopen de Struikspin zoal gevonden wordt. De huidige verspreidingskaart vertoont nog vele leemten. Maak best een foto als je de soort vindt en post die makkelijk op Waarnemingen.be. Enkel meldingen met een foto kunnen immers gecontroleerd worden op juistheid.Veel succes!

 

Tekst: Christoph Hörweg

Nederlandse vertaling: Koen Van Keer

Deelnemende landen:

Albanië, België, Bulgarije, Denemarken, Duitsland, Finland, Frankrijk, Groot-Brittannië, Hongarije, Ierland, Italië, Kroatië, Liechtenstein, Macedonië, Nederland, Noorwegen, Oostenrijk, Polen, Portugal, Servië, Slovakije, Slovenië, Spanje, Tsjechische Republiek, Zweden, Zwitserland.

Steunende verenigingen:

 

Literatuur

  • Bellmann H 2006 Kosmos-Atlas der Spinnentiere Europas. 3. Auflage. Kosmos Stuttgart. 304 S.
  • Blick T, Bosmans R, Buchar J, Gajdoš P, Hänggi A, Helsdingen P van, Ružicka V, Starega W & Thaler K 2004 Checkliste der Spinnen Mitteleuropas. Checklist of the spiders of Central Europe. (Arachnida: Araneae). Version 1. Dezember 2004. – Internet: http://arages.de/wp-content/uploads/2013/05/checklist2004_araneae.pdf (26. Januar 2015)
  • Boyd DWjr & Reeves WK 2003 Anyphaena (Araneae, Anyphaenidae) overwintering on lowest limbs of white oak. – The Journal of Arachnology 31: 40-43
  • Braun R 1958 Das Sexualverhalten der Krabbenspinne Diaea dorsata (F.) und der Zartspinne Anyphaena accentuata (Walck.) als Hinweis auf ihre systematische Eingliederung. – Zoologischer Anzeiger 160: 119-134
  • Braun R & Rabeler W 1969 Zur Autökologie und Phänologie der Spinnenfauna des nordwestdeutschen Altmoränen-Gebietes. – Abhandlungen der Senckenbergischen Naturforschenden Gesellschaft 522: 1-89
  • CSCF (Centre Suisse de Cartographie de la Faune) 2014 Fauna der Schweiz – Spinnentiere oder Arachniden (Skorpione, Pseudoskorpione, Spinnen, Weberknechte, Milben). – Internet: http://www.cscf.ch/cscf/page-20316_de_CH.html bzw. Verbreitungskarte für A. accentuata: http://lepus.unine.ch/carto/index.php?nuesp=9918&rivieres=on&lacs=on&hillsh=on&year=2000 (26. Januar 2015)
  • Hänggi A, Stöckli E & Nentwig W 1995 Lebensräume mitteleuropäischer Spinnen. Charakterisierung der Lebensräume der häufigsten Spinnenarten Mitteleuropas und der mit diesen vergesellschafteten Arten. – Miscellanea Faunistica Helvetiae 4: 1-459
  • Helsdingen PJ van 2014 Araneae. In: Fauna Europaea Database (Version 2014.1). – Internet: http://www.european-arachnology.org/reports/fauna.shtml (26. Januar 2015) bzw. http://www.faunaeur.org (26. Januar 2015)
  • Huber BA 1995 Genital morphology and copulatory mechanics in Anyphaena accentuata (Anyphaenidae) and Clubiona pallidula (Clubionidae: Araneae). – Journal of Zoology 235: 689-702
  • Isaia M, Beikes S, Paschetta M, Sarva-Jayakesavalu S & Badino G 2008 Spiders as potential biological controllers in apple orchards infested by Cydia spp. (Lepidoptera: Tortricidae). – In: Nentwig W, Entling M & Kropf C (eds.) European Arachnology 2008 – Proceedings of the 24th European Congress of Arachnology Bern, 25-29 August 2008. pp. 79-88
  • Koomen P 1998 Winter activity of Anyphaena accentuata (Walckenaer, 1802) (Araneae: Anyphaenidae). – In: Selden PA (ed) Proceedings of the 17th European Colloquium of Archnology, Edinburgh 1997. pp. 223-225
  • Kreuels M & Buchholz S 2006 Ökologie, Verbreitung und Gefährdungsstatus der Webspinnen Nordrhein-Westfalens. Erste überarbeitete Fassung der Roten Liste der Webspinnen (Arachnida, Araneae). Verlag Wolf & Kreuels. 116 S.
  • Kubcová L & Buchar J 2005 Biologische Beobachtungen an Spinnen der Waldsteppe. – Linzer biologische Beiträge 37/2: 1325-1352
  • Nentwig W, Blick T, Gloor D, Hänggi A & Kropf C 2015 araneae – Spiders of Europe, version 01.2015. – Internet: http://www.araneae.unibe.ch (26. Januar 2015)
  • Staudt A 2015 Nachweiskarten der Spinnentiere Deutschlands (Arachnida: Araneae, Opiliones, Pseudoscorpiones). – Internet: http://spiderling.de/arages
  • bzw. für Anyphaena accentuata http://spiderling.de/arages/Verbreitungskarten/Karte1.php?Art=55 (26. Januar 2015)
  • Tretzel E 1954 Reife- und Fortpflanzungszeit bei Spinnen. Zeitschrift für Morphologie und Ökologie der Tiere 42: 634-691
  • World Spider Catalog 2015 World Spider Catalog, version 16.0. Natural History Museum Bern. – Internet: http://wsc.nmbe.ch (26. Januar 2015)

 

 

>